Zaterdagochtend 19 augustus 2023. In het diepste geheim komen de oprichters van NSC, de partij van Pieter Omtzigt, bij elkaar op het kantoor van Olenz Notarissen in Veenendaal. Er heerste hoogspanning, blikt NSC-bestuurder Kilian Wawoe terug. ‘Alles wat Pieter deed, lag in die dagen onder een vergrootglas. “Doet-ie het of doet-ie het niet?” was de vraag die de media beheerste.’
‘Onze grootste angst was dat er die ochtend een cameraploeg zou opduiken op de parkeerplaats.’ Maar dat gebeurde niet, en de zogenoemde kerngroep van bestuursleden kon in alle rust de oprichtingsakte en partijstatuten ondertekenen. ‘De notariële geheimhoudingsplicht heeft goed gefunctioneerd’, lacht notaris Arnaud Wilod Versprille. Daar had hij dan ook extra maatregelen voor getroffen. ‘Normaal gesproken voeren we hier kantoorbreed overleg, omdat we graag gebruikmaken van elkaars kennis en kunde. Van dit dossier waren echter maar zeer weinig collega’s op de hoogte. Alleen de notarissen en Emma van den Berg, de kandidaat-notaris die mij ondersteunde. De secretaresse die de 19e aanwezig was om te helpen, was dus hoogst verrast toen ze Pieter Omtzigt zag binnenkomen.’
Stroomversnelling
De mogelijke oprichting van een politieke partij was al langer onderwerp van verkennende gesprekken tussen Wilod Versprille en Omtzigt en zijn getrouwen. Maar na de val van het kabinet in juli kwam de zaak in een stroomversnelling.
Wawoe: ‘Ineens was er haast bij. Partijen die wilden deelnemen aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november, moesten uiterlijk op 9 oktober hun kandidatenlijsten inleveren bij de Kiesraad. En zonder oprichtingsakte kun je helemaal niets: je niet inschrijven bij de Kamer van Koophandel en ook geen bankrekening openen. Het besluit om daadwerkelijk een partij op te richten, is maar een paar dagen voor 19 augustus genomen. Toen moest er dus in heel korte tijd heel veel gebeuren. We zijn nog steeds blij dat deze notaris daartoe bereid was. En ook om op zijn vrije zaterdagochtend naar kantoor te komen voor de ondertekening.’
Partij kapen
Een politieke partij is een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid. Om die op te richten, zijn er volgens de wet minstens twee personen nodig. ‘Niet het bestuur is het hoogste orgaan, maar de leden. De oprichters zijn de eerste leden van de partij’, zegt Wawoe.
Voor Wilod Versprille was NSC niet de eerste politieke partij waarvoor hij de statuten opstelt. In hoeverre ademen statuten nu de politieke kleur van een partij? ‘Het zijn de interne regels, partijen bepalen grotendeels zelf wat erin komt te staan. De politieke kleur blijkt uit het doel van de partij en de mate van invloed van de leden. NSC heeft nadrukkelijk gekozen voor een democratisch model, maar wel met een opstartfase. Dat is nodig om te voorkomen dat mensen met ondemocratische ideeën de snelgroeiende partij kunnen kapen.’
Wawoe: ‘We hebben lang gesteggeld over de vraag of NSC-leden ook lid mogen zijn van een andere partij.’ Wilod Versprille drong aan op een vorm van juridische controle. ‘Het is belangrijk om te waarborgen dat alle leden de democratische grondslag van de partij onderschrijven. Daarom hebben we vastgelegd in de statuten dat aspirant-leden moeten opgeven van welke politieke partij ze nog meer lid zijn. Is dat een extremistische partij of een partij die de democratische rechtsstaat niet onderschrijft? Dan is dat reden om iemand te weigeren als lid. Als iemand niets meldt en later blijkt dat hij lid is van zo’n partij, dan is dat grond om het lidmaatschap op te zeggen.’
Regionale structuur
Een andere bewuste keuze was om niet meteen een regionale structuur op te tuigen. Veel politieke partijen kennen getrapte besluitvorming, waarbij bestuurders van lokale afdelingen de leden vertegenwoordigen. ‘We zijn met niets begonnen, en eerst moesten we 42 goede potentiële Tweede Kamerleden zien te vinden’, zegt Wawoe, die verantwoordelijk is voor het personeelsbeleid van NSC. ‘Dat was al een enorme uitdaging. Het was onmogelijk om tegelijk ook nog tientallen plaatselijke afdelingen te bemensen.’ ‘Mensen zijn lid van de landelijke partij. Het partijbureau kan op een later moment wel decentrale afdelingen opzetten. Dat kan stapsgewijs’, vult Wilod Versprille aan. De statuten van NSC konden op veel belangstelling rekenen, heeft Wawoe gemerkt. ‘Ik denk dat het niet vaak voorkomt dat mensen in dit soort stukken gaan grasduinen. Maar onze statuten zijn relatief vaak gedownload bij de Kamer van Koophandel. Iedereen wilde weten waar Pieter voor stond. In die tijd waren er natuurlijk nog geen verkiezingsprogramma en geen kandidatenlijst.’
Maatschappelijke taak
Wilod Versprille ziet de werkzaamheden voor NSC als invulling van zijn maatschappelijke taak als notaris. ‘Er is veel tijd en energie in gaan zitten. Daar kun je commercieel mee omgaan, maar wij hebben ervoor gekozen om een gereduceerd tarief te hanteren. Dat doen we overigens vaak voor verenigingen en stichtingen met een publiek belang. Omdat Omtzigt een politiek prominente functie bekleedt, moest er ook nog een PEP-onderzoek plaatsvinden. Dat was ook een flinke klus. Als je dat allemaal in rekening brengt, dan begint de politieke partij al op financiële achterstand.’ Al met al moesten de NSC’ers en de notaris onder hoge druk opereren. Of Wilod Versprille daar nerveus van werd? ‘Spanning hoort bij ons vak; er komen vaker grote overnames of maatschappelijk relevante deals voorbij. Maar dit was van een andere orde. Niet alleen door de tijdsdruk, maar ook door alle aandacht. Ik vond het heel bijzonder om mee te maken.’
